Phân loại rác thải tại nguồn là bước đầu tiên và quan trọng nhất để xử lý rác hiệu quả. Đây không chỉ là yêu cầu trong các văn bản pháp luật mà còn là xu hướng tất yếu của mọi đô thị hiện đại.
Bài viết dưới đây sẽ giải thích rõ phân loại rác tại nguồn là gì, các quy định pháp lý hiện hành, tình hình triển khai trong thực tế và những giải pháp giúp việc phân loại trở nên dễ dàng hơn trong đời sống.
Mục lục
- 1. Phân loại rác thải tại nguồn là gì?
- 2. Quy định về phân loại rác thải tại nguồn
- 3. Thực tiễn phân loại rác thải tại nguồn: Thuận lợi và thách thức
- 4. Vì sao phải phân loại rác thải tại nguồn?
- 5. Hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn cho hộ gia đình
- 6. Hỏi – đáp về phân loại rác thải tại nguồn
- 7. Tài liệu tham khảo
1. Phân loại rác thải tại nguồn là gì?
Phân loại rác thải tại nguồn là việc tách rác ngay tại nơi phát sinh – thường là trong gia đình, trường học, cơ quan hay nhà máy – thành các nhóm khác nhau dựa trên tính chất, khả năng tái chế và mức độ nguy hại.
Khác với cách gom tất cả rác vào một thùng rác nhựa và để hệ thống xử lý lo phần còn lại, phân loại rác tại nguồn yêu cầu mỗi người chủ động chia rác thành từng loại ngay từ đầu. Điều này giúp giảm tải khối lượng rác phải chôn lấp, tăng tỉ lệ tái chế và tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí xử lý mỗi năm.
Về bản chất, phân loại tại nguồn chính là “chìa khóa” của mô hình kinh tế tuần hoàn – nơi rác được xem là tài nguyên, có thể quay lại phục vụ đời sống thay vì bị bỏ phí.
2. Quy định về phân loại rác thải tại nguồn
Tại Việt Nam, việc phân loại rác tại nguồn đã được đề cập trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn. Theo đó, rác sinh hoạt được chia thành ba nhóm:
2.1. Rác có khả năng tái chế
Bao gồm giấy, nhựa PET, kim loại, thủy tinh… được khuyến khích thu gom riêng để bán cho lực lượng ve chai hoặc đưa vào hệ thống tái chế.
2.2. Rác hữu cơ
Là các loại rác phân hủy nhanh như thức ăn thừa, rau củ, lá cây… được khuyến khích xử lý bằng phương pháp ủ, chế biến phân compost hoặc chuyển đến cơ sở xử lý hữu cơ.
2.3. Rác thải còn lại
Là các vật liệu khó tái chế, hoặc không có khả năng tái chế như gọt bút chì, giấy ăn bẩn, vật dụng hỏng… nhóm này sẽ được thu gom theo tuyến.
Ngoài ra, rác thải nguy hại phát sinh trong gia đình như pin, bóng đèn, bình xịt cần được tách riêng và đưa đến điểm thu gom đúng quy định.
Điểm mới quan trọng của chính sách là phí thu gom rác sinh hoạt được tính theo khối lượng, giúp thúc đẩy người dân giảm rác, tăng tái chế.
Cần phân loại rác thải ngay tại nguồn theo từng loại rác được quy định
3. Thực tiễn phân loại rác thải tại nguồn: Thuận lợi và thách thức
Việc phân loại rác thải tại nguồn đang được đẩy mạnh thực hiện, có những tín hiệu tích cực khi người dân dần quen với việc phân loại rác nhưng cũng còn nhiều thách thức cần vượt qua.
3.1. Những tín hiệu tích cực
Ngày càng nhiều quận, huyện triển khai mô hình phân loại rác từ hộ gia đình. Bộ thùng màu, điểm tập kết tái chế, chương trình đổi rác lấy quà… đã trở nên quen thuộc hơn. Ý thức của người dân, đặc biệt là giới trẻ, được nâng cao rõ rệt nhờ truyền thông và giáo dục môi trường.
Một số đô thị như TP.HCM, Đà Nẵng, Hội An đã triển khai phân loại hữu cơ cho mục tiêu sản xuất phân compost hoặc chuyển thành năng lượng.
3.2. Những khó khăn đang tồn tại
Dù đã có quy định rõ ràng, việc triển khai vẫn gặp không ít trở ngại. Khó khăn lớn nhất nằm ở hệ thống thu gom chưa đồng bộ – nhiều nơi người dân phân loại nhưng rác vẫn được đưa lên cùng một xe, gây mất niềm tin.
Thói quen sinh hoạt cũng là cản trở lớn. Nhiều hộ gia đình chưa quen với việc dùng nhiều thùng rác, đặc biệt ở những nhà có diện tích nhỏ.
Ngoài ra, cơ sở tái chế chưa phát triển đồng đều khiến rác tái chế đôi khi không có đầu ra ổn định.
3.3. Từ quy định đến cuộc sống: Chặng đường còn dài
Việc phân loại rác tại nguồn đang ở giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Các chương trình thí điểm cho thấy điều này hoàn toàn khả thi, nhưng cần thêm thời gian để xây dựng hệ thống thu gom – vận chuyển – xử lý đồng bộ, kèm theo chế tài rõ ràng và truyền thông sâu rộng hơn.
4. Vì sao phải phân loại rác thải tại nguồn?
Việc phân loại rác thải tại nguồn là cần thiết, từ phân loại rác thải sinh hoạt, phân loại rác thải công nghiệp hay rác thải y tế đều cần được thực hiện đồng đều bởi nó đem lại những lợi ích dưới đây:
4.1. Bảo vệ môi trường
Phân loại tại nguồn giúp giảm lượng rác phải chôn lấp – vốn đang gây ô nhiễm nước ngầm, phát sinh khí gây hiệu ứng nhà kính và đòi hỏi diện tích đất ngày càng lớn. Khi rác được tách đúng nhóm, các công nghệ xử lý như ủ hữu cơ, tái chế nhựa hay đốt phát điện trở nên hiệu quả hơn và ít gây hại hơn.
Phân loại rác thải tại nguồn đúng cách giúp bảo vệ môi trường sống xanh – sạch – đẹp
4.2. Tiết kiệm nguồn lực và năng lượng
Nhiều loại vật liệu như giấy, kim loại, nhựa hoàn toàn có thể tái chế. Nếu bị trộn lẫn với rác ướt, các vật liệu này rất dễ bị mất giá trị. Phân loại tại nguồn giúp giảm chi phí phân loại lại, giảm chi phí vận hành nhà máy xử lý và tăng hiệu quả tái chế.
4.3. Giảm chi phí cho người dân
Khi áp dụng thu phí rác theo khối lượng, hộ gia đình nào tạo ít rác hơn sẽ trả ít hơn. Đó là lợi ích kinh tế trực tiếp mà mỗi người đều cảm nhận được.
4.4. Nâng cao chất lượng sống
Không gian sống sạch sẽ hơn, hạn chế mùi hôi và côn trùng. Việc phân loại rác cũng tạo thói quen sống xanh, giúp trẻ nhỏ có ý thức về môi trường từ sớm.
5. Hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn cho hộ gia đình
Dưới đây là hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn cho hộ gia đình, theo từng loại rác khác nhau:
5.1. Phân loại rác hữu cơ
Đây là nhóm rác dễ phân hủy nên cần chứa trong thùng có nắp kín. Gia đình có thể tận dụng rác hữu cơ để ủ compost, trồng cây hoặc đưa vào điểm thu gom rác hữu cơ của địa phương. Lưu ý không trộn rác hữu cơ với chất lỏng có dầu hoặc hóa chất.
5.2. Phân loại rác tái chế
Giấy, nhựa PET, lon nhôm, kim loại, thủy tinh nên được rửa sạch và để ráo nước để tránh mùi. Tốt nhất là gom theo tuần để bán cho lực lượng thu mua đồng nát hoặc mang đến điểm tái chế.
5.3. Phân loại rác còn lại
Những loại rác không tái chế được như gói snack, giấy ăn bẩn, ly xốp… cần cho vào thùng riêng. Nhóm rác này vẫn chiếm tỉ trọng lớn, nên việc giảm bớt bằng cách hạn chế đồ dùng một lần là rất cần thiết.
5.4. Phân loại rác nguy hại
Pin, sạc dự phòng hỏng, bình xịt, bóng đèn… tuyệt đối không vứt lẫn với rác sinh hoạt. Hãy mang đến điểm thu gom rác nguy hại tại siêu thị, trường học hoặc UBND phường vào các ngày quy định.
6. Hỏi – đáp về phân loại rác thải tại nguồn
Q1: Nhà nhỏ, không có chỗ để nhiều thùng rác thì phải làm sao?
A1: Bạn có thể dùng thùng nhỏ hoặc túi phân loại, miễn là tách rác thành 2–3 nhóm chính. Quan trọng nhất là tách rác hữu cơ ra khỏi rác còn lại.
Q2: Tôi đã phân loại nhưng người thu gom đổ chung thì có vô ích không?
A1: Không. Rác đã tách riêng luôn dễ xử lý hơn và không bị giảm chất lượng tái chế. Đây cũng là cách tạo áp lực để chính quyền và đơn vị thu gom thay đổi hệ thống.
Q3: Có cần rửa sạch rác tái chế không?
A3: Nên rửa sơ để tránh mùi và tránh làm bẩn các vật liệu tái chế khác. Không cần rửa quá kỹ gây tốn nước
Q4: Ai chịu trách nhiệm quản lý phân loại rác thải tại nguồn?
A4: Đó là trách nhiệm phối hợp giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp thu gom – xử lý rác, cộng đồng dân cư và mỗi gia đình.
7. Tài liệu tham khảo
- Luật Bảo vệ Môi trường 2020 – Bộ TN&MT: https://moitruong.gov.vn
- Nghị định về quản lý rác thải sinh hoạt: https://vbpl.vn
- Hướng dẫn phân loại rác của TP.HCM: https://www.hochiminhcity.gov.vn
- Tài liệu tuyên truyền phân loại rác tại nguồn – Bộ TN&MT: https://baotainguyenmoitruong.vn
